Esenyurt Belediye Lideri Prof. Dr. Ahmet Özer, Maltepe Kitap Günleri’nde, “Barışın Lisanı İnsanlığın Üniversal Dilidir” söyleşisine katıldı. Ahmet Özer, barışın insanlık tarihinde geçmişten bugğne söz ettiğini şu sözlerle anlattı.
“Dünyanın varoluşuyla birlikte başlayan iki büyük gayret vardı. Bunlardan biri, insanın tabiatla uğraşı, bir başkası ise insanın beşerle gayretiydi. İnsanın tabiatla, çağlar uzunluğu süren çabasında gereksinime binaen çeşitli alet edevat icat edilmiş; bu süreç de devamında endüstriyi, endüstrileşmeyi ve dahi Sanayi Devrimi’ni getirmiştir.
Bu ihtilalle taçlanan! çabayı kazandığını düşünen beşerler, tabiata karşı verdikleri savaşta kazandıkça aslında kaybettiklerini çok sonraları idrak etmişlerdir. Zira endüstrileşme ve ilerleme telaşı doğayı kirletmiş, dünyayı yaşanmaz hale getirmiştir. O denli ki bugün bizler o savaşın bedellerini çok ağır bir halde ödüyoruz: Global ısınma, iklim değişikliği, müsilajlar, bitki ve canlı cinslerinin yok olması, hava kirliliği, pak su kaynaklarının tükenme tehlikesi…
Dünya Limit Aşım Günü’nü bilenleriniz vardır. 2024 yılı için dünyada 1 Ağustos olarak belirlenen bu özel gün, Türkiye için 11 Haziran’a çekildi. Neden? Zira 1 yılda tüketmemiz gereken kaynaklarımızı yılın birinci 6-7 ayında bitirmişiz ve 2025’te tüketmemiz gereken kaynakları şimdiden harcamaya başlamışız. Yani şu an tabiattan borç alarak, çocuklarımızın gelecekteki tabiatından hunharca tüketiyoruz. Bu türlü giderse bırakın gelecekten borç almayı, çocuklarımıza yaşanabilir bir tabiat, bir dünya bile bırakamayacağız.
İnsanın beşerle uğraşı ise silahları, silahlar savaşları, savaşlar da vefatları doğurmuştur. Yalnızca İkinci Dünya Savaşı’nda 70 milyon insan ölmüş ve bir o kadarı da sakat kalmıştır. Yaşanan katliamı, kıyımı, zulmü, acıları tahayyül edebiliyor musunuz…
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra insanlık, bu gidişin gerçek olmadığını kavramış ve bir ‘U’ dönüşü yapmaya karar vermiştir. Bu ‘U’ dönüşünün anahtar kavramı da BARIŞ olmuştur. Hasebiyle iki büyük çabayla başlayan bu sergüzeşt, yerini iki büyük barışa bırakmıştır. Bunlar; insanın tabiatla barışı ve insanın beşerle barışıdır.
İnsanın tabiatla barışı etraf şuurunu oluşturmuş; beşerle barışı ise demokrasiyi, insan haklarını ve hukuku gündeme getirmiştir.
…
Asırlar öncesinden kaç âlimle, filozofla, alımla, şairle, düşünürle konuşabiliyor olmamız kitaplar sayesindedir. Her ne kadar farklı çağlara ve farklı coğrafyalara ilişkin olsalar da hepsinde birebir olan tek bir şey vardır, o da konuştukları ortak, üniversal barış lisanıdır.
Büyük düşünür Kant’ın, siyasi fikrinin merkezinde ahlak vardır. Ona nazaran ahlak, savaşı yasaklar ve barışı emel edinir. Kant’ın “Ebedi Barış” fikri de bu ideoloji üzerine inşa edilmiştir.
Kant, savaşın nasıl önleneceği ve barışta sürekliliğin nasıl sağlanacağı sorularını açıklığa kavuşturmaya çalışır. Ne ki mutlak bir barışın tam manasıyla gerçekleşmeyeceğini bilir. Lakin dünyayı daha âlâ bir yer kılmak için barışı savunmanın ve barış için çalışmanın ehemmiyetini her çalışmasında vurgular. Bizler de tıpkı onun üzere her işimizde insanlığın barış hakkını savunmalıyız. Zira Kant’ın da tabiriyle bu, hepimizin hem ahlaki ödevi hem de varoluşsal bir gereksinimidir.
İnsan özgürlüğünün en güçlü savunucularından bir olan Kant’ın görüşleri, insanlığın en büyük sorunu olan savaşa deva bulmada başvurulabilecek, temel referans alınabilecek rehber niteliğindedir. Onun, tesiri çağları aşan niyet dünyası, bugün de barış için insanlığa yol göstermeye devam etmektedir.
“Ebedi Barış” kitabı Kant’ın savaşı, barışı ve bunların insanlık için manasını, en eksiksiz ve sistematik halde kaleme aldığı yapıtıdır. Bir ironi ile başlar eser: Hollandalı bir hancının mezarlık resmi içeren tabelasının üzerinde “Ebedi Barış” yazılıdır. Hancının verdiği bildirinin üç muhatabı vardır:
İlki, mutlak bir huzura fakat mezarda kavuşabilecek olan insanlıktır. İkincisi, daimi bir barışa lakin bütün dünyayı yok ettikten sonra varabilecek olan savaşa doymaz yöneticilerdir. Üçüncüsü de daima bir barışı lakin düşünde görebilecek olan hayalperest filozoflardır.
Sizce de bu türlü midir? Ebedi barış, yalnızca hayalde, hayalde yahut vefatta mi mümkündür?
…
Özgürlük, ahlakın ve hukukun temelidir. Ahlakın ve hukukun gayesi da demokrasi ve insanın özgür olmasıdır. Meğer savaşlar tüm bu hakkı ve hukuku yerle bir eder. Savaş halinde devlet, hukuka saldırır ve büyük kıyımlar yaşatır. Bundan kurtuluş da evvel, barış sayesinde tesis edilen hukuk ile olur. Sonra da hukuk, ‘demokratik barışın’ ebediliğinin garantörü olur.
Biz, iki asırdan fazla bir vakit öncesinden barışı haykıran Kant’a ve savunduğu ‘ebedi barışın’ olabilirliğine inanıyoruz. Büyük düşünürleri okuyalım. Okuyalım, anlayalım, özümseyelim ve hayatımıza rehber edinelim. Kant ve öteki tüm düşünürler, aydınlar, fikir adamları bugün burada bizimle, asırlar öncesinden bize ulaşan barış elçisi yapıtlarıyla ortamızda. Şu an aslında ne kadar kalabalık ve güçlü olduğumuzu bir düşünün…
…
Alman felsefeci, sosyolog ve siyaset bilimci; “Müzakereci demokrasinin babası” olarak bilinen Jürgen Habermas’ın “Avrupa’yı Onarmak” kitabındaki telaffuzları yalnızca Avrupa için değil, tüm dünya için değer arz ediyor.
Geçmişe müdahale edemesek de şimdiyi ele alabilir ve geleceği tasarlayabiliriz. Değiştirebileceğimiz ve iyileştirebileceğimiz vakit şimdiki vakittir. Ve gelecek yazgı değildir. Biz şu an ne yaparsak, aksiyonlarımız yahut eylemsizliğimizle geleceğin tarihini/kaderini şekillendireceğiz.
Gelecekte demokrasi ve barış ufkunu görmek istiyorsak; savaşla, darbeyle, zulümle insanlığın yok olmaması için ne yapacağımızı belirlemeliyiz. Hasebiyle, inşa edilmesi gereken, şimdiki vakittir. Geleceği artık, şu an pahalandırmak; büyük düşünürleri ve aydınları bu yolda rehber edinmek en yanlışsız adım olacaktır. İşte bu nedenle Habermas’ın yazmaya devam etmesi ve onunla tıpkı çağda yaşıyor olmak da bizim için bir talihtir. Söyledikleri üzerinde düşünmek ve konuşmak gerekir. Çevirisi yapılmamış makale ve kitapları da bir an evvel lisanımıza kazandırılmalıdır.
…
Kendimden de örnek vereyim; benim gitmediğim, hatta istesem de gidemeyeceğim yerlere, yazdıklarım gidiyor. Uygunluğu, doğruluğu, hoşluğu anlattığımız her eser, hudutlar ötesine; kentler, ülkeler, kıtalar ötesine kadar ulaşıp barış elçiliği yapıyor.
Yazmak, vefatın elinden bir şeyler kurtarmaktır. Kitaplar, mevtin elinden evvel muharririni kurtarır, onu mevtin ötesine taşır, ölümsüzleştirir; sonra yazdıklarını. Müellifin kaleme aldıkları da vefatın elinden kurtardığı barış elçileridir.
Ne yazık ki bugün hâlâ bölgesel savaşlar, pogromlar, katliamlar yaşanmaya devam ediyor. Her gün yeni acılara şahit oluyoruz. Vefat sıradanlaşıyor, alıştırılıyoruz… Umuyorum ki vicdanlarımız bu kıyımlara karşı temelli bağışıklık kazanmadan topyekün harekete geçmeyi öğrenebiliriz. Zira bazı konular vardır; partisi, tarafı, sağı, solu, ırkı, inancı, lamı cimi yoktur ve birlikte hareket edilmezse felaketler kaçınılmaz olur. Bugün sustuğunuz, reaksiyonsuz kaldığınız şeylere yarın bir gün maruz kaldığınızda sesinizi duyuracak kimse bulamazsınız.
Bunları söylerken, ölmeden evvelki son 7-8 yılını Nazi rejimine karşı çıktığı için Nazi cezaevlerinde ve toplama kamplarında geçiren Protestan papaz Martin Niemöller’in sözleri geldi aklıma, ne demişti, eksik hatırlıyor olabilirim:
“Önce sosyalistler için geldiler, sustum…” diyor, “…çünkü sosyalist değildim.
Sonra sendikacılar için geldiler, sustum, zira sendikacı değildim.
Daha sonra Museviler için geldiler, tekrar sustum, zira Yahudi de değildim.
Sonra benim için geldiler, lakin benim için konuşabilecek hiç kimse kalmamıştı…”
Onun bu kelamlarıyla verdiği bildiri çok nettir: Alman halkının o periyotta yaşananlara sessiz, reaksiyonsuz ve kayıtsız kalarak, Nazilerin milyonlarca insanı tutuklamasına, zulmetmesine ve katletmesine aslında yardım ettiklerini söz ediyor. Zira bu hal, zulmün karşısında olmak değildir; tam bilakis, zalime yardım etmek, zulme ortak olmaktır. “Haksızlık karşısında susan dilsiz şeytan” olmaktır. Papaz, kendisi de dahil olmak üzere Protestan kilisesi başkanlarının sessiz kalmasının, ‘dini/ahlaki otorite’ olmaları nedeniyle ayrıyeten fecî ve vicdansızca olduğunu tabir ediyordu.
“Önce onlar için geldiler…” kelamı bugün hâlâ Amerika’daki Holokost Anı Müzesi’nin kalıcı standının sonunda, bir ‘vicdan azabı’ üzere yazılı halde durmaktadır. Müzeyi ziyaret edenlerin gördüğü son şey olan bu satırlar; zulüm ve katliamlar yaşanırken kayıtsız ve reaksiyonsuz kalmanın, başını öbür tarafa çevirip görmezden gelmenin nelere mâl olduğunu hatırlatırken; herkesi, aksiyonun ve eylemsizliğin insani ve yaşamsal değerine dair düşündürmeye devam etmektedir.
Tarih, tarihte yaşamak için değildir. Tüm bu tarihî bilgileri edindiğimiz ve birebir acıların tekrar yaşanmaması için görerek ve anlayarak okuduğumuz kaynaklar en değerli hazinelerimizdir. Buradan şunu çok düzgün anlıyoruz ki insan aklının en büyük buluşu kitaptır.
Bizler, insanların yaşadıkları coğrafyayı terk etmek zorunda kalmaması için, daha özgür ve onurlu bir gelecek için barış lisanıyla sürdürdüğümüz çabaya kitabımızla, kalemimizle; var gücümüzle devam edeceğiz.
…
Kalıcı barışın sağlanması için evvel bunun ruhsal altyapısını oluşturmak gerekir. Barışın ruhsal altyapısını oluşturan değerli etmenler; niyet, empati, barış lisanı ve bölünme propagandasından çıkmaktır. Yani barış evvel kendi içimizde başlar. Kendimizle olan savaşa evvel dur deriz, sonra empati yeteneğimiz gelişir, lisanımız barış lisanına evrilir ve dış etkenlerin ruhsal baskısından ve sömürüsünden arındığımız bu iç seyahatte evvel kendimize varırız, sonra insan olarak ne kadar bedelli olduğumuzu fark ederiz. Birebir formda tüm insanların da tıpkı kıymete sahip olduğunun farkına vararak hayat hakkına hürmetin ve barış içinde bir ortada yaşamanın kutsiyetini idrak ederiz. “