Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Takvimler 1983 yılını gösterdiğinde Soğuk Savaş’ın en sıcak günleri yaşanıyordu. ABD ve Sovyetler Birliği ortasındaki tansiyon tekrar tırmanmaya başlamış ve nükleer savaş riski artmıştı. Bahar aylarında ABD Başkanı Ronald Reagan, “Yıldız Savaşları” olarak isimlendirilen ve Soğuk Savaş’ın istikrarını bozabilecek potansiyele sahip olan füze savunma projesini açıklamış, tüm bunlar yaşanırken 1 Eylül 1983’te Sovyetler Birliği hava alanını ihlal eden Güney Kore’ye ilişkin sivil yolcu uçağının düşürülmesi ve 269 kişinin hayatını kaybetmesi var olan tansiyonu daha da artırmıştı.
Stanislav Petrov, 26 Eylül 1983 gecesi Moskova’nın dışında bulunan Serpukhov-15 sığınağında nöbet tutmaya gittiğinde atmosfer bu haldeydi ve yaşananlar sebebiyle tüm taraflar alarm durumundaydı. Sovyetler Birliği’ne ilişkin uydu erken ikaz sistemi OKO’nun bulunduğu karargahta muhtemel bir nükleer hücuma anında karşılık verilmesi için radar ekranı başında nöbet tutan Stanislav, gecenin ilerleyen saatlerinde erken ihtar sisteminin verdiği ihtarla dehşete düştü. Radar ekranı, Petrov’un dünya üzerinde görmek istediği son şeyi gösteriyor ve ABD’nin Sovyetler Birliği’ne nükleer füze ateşlediğini bildiriyordu.
SORUMLULUĞU KENDİ ÜSTÜNE ALDI
Sistemin ikaz vermeye başlamasıyla neye uğradığını şaşıran Petrov, ikaz sireni eşliğinde düşünmeye başladı. Alacağı karar tüm dünyanın geleceğini etkileyebilecek ve dünyanın yok olmasına kadar gidecek önemli sonuçlar doğurabilirdi. Vakit gitgide daralıyor, Petrov’un elleri titriyordu. Bu sırada erken ihtar sisteminden arka arda yeni ihtarlar gelmeye başladı. Sisteme nazaran ABD tarafından ateşlenen 5 kıtalararası balistik füze Sovyetler Birliği’ne hakikat geliyordu. Üçüncü Dünya Savaşı’nın başlaması Petrov’un alacağı karara bağlıydı.
Hızlı karar alması gereken Stanislav Petrov’un yalnızca 12 dakikası vardı. Protokole nazaran, Petrov’un Sovyet Genelkurmayı ile irtibata geçip durumu bildirmesi gerekiyordu. Genelkurmay yetkilileri de durumu dönemin Sovyetler Birliği önderi Yuri Andropov’a bildirecekti. Tüm bu buyruk komuta sürecinin akabinde Andropov’un karar vermesi için yalnızca birkaç dakikalık vakti olacak ve bu karar muhtemelen karşı hücum biçiminde olacaktı. Petrov’un içinde tuhaf bir his vardı ve Yarbay bu hissin müsaadeden gitmeye karar verdi. Sorumluluğu kendi üzerine alarak füzelerin fırlatıldığını doğrulamaya karar verdi.
GERÇEK OLDUĞUNA İKNA OLMADI
Petrov, ABD’nin yalnızca 5 balistik füze fırlatmasına mana veremedi. Bunu mantıksız bulmuştu zira sürpriz bir nükleer hücumun yüzlerce füze ile yapılarak tüm Sovyet füzelerini kullanılamaz duruma getirmesi gerekirdi. Yarbay, sistemin verdiği ihtar davetlerine karşın atağın sahiden yapıldığına ikna olmamıştı. Lakin alarmın yanlış olduğundan da emin değildi. Petrov, uydu teknolojisinin yeni olması sebebiyle erken ikaz sisteminin yanlışlı alarm verme ihtimalini göz önünde bulunduruyordu.
Bilgisayar çıktılarını denetim eden Petrov, kara konuşlu radar sistemlerinin radar operatörleriyle bağlantıya geçti. Şayet füzeler gerçekse kara konuşlu radarların füzeleri tespit etmesi gerekiyordu. Ufuk çizgisinden yay çizerek gelen füzelerin radarlara yakalanmaması imkansızdı. Petrov, yaptığı görüşmelerin akabinde erken ihtar sisteminin füze ikazına karşın radarların rastgele bir füze tespit etmediğini öğrendi.
DÜNYAYI NÜKLEER YIKIMDAN KURTARDI
Stanislav Petrov, dünyanın geleceğinin kendi ellerinde olduğunu farkındaydı. Erken ihtar sisteminin verdiği alarmın gerçek olup olmadığını anlamak için daha fazla bilgiye ve vakte gereksinimi vardı. Taarruz alarmın hakikat olduğu ihtimalini yüzde 50 olarak kabul eden Petrov, hislerine güvenerek üslerini aradı ve erken ihtar sisteminin kusur verdiğini söyledi.
Çok kısa mühlet sonra Petrov’un hislerine güvenmekle yanlışsız adımı attığı ortaya çıktı. Füze alarmının üzerinden 20 dakikadan fazla vakit geçmiş ancak Sovyet toprakları nükleer bir atağa uğramamıştı. İlerleyen dakikalarda erken ihtar sisteminin güneş ışınları tarafından yanıltıldığı ortaya çıktı. Stanislav Petrov, dünyayı mümkün bir nükleer yıkımdan ve Üçüncü Dünya Savaşı’ndan korumuştu.
HERKES İSMİNİ 1998’DEN SONRA ÖĞRENDİ
Olayın akabinde Petrov hakkında bir disiplin soruşturması başlatılmadı. Dünya savaşını engelleyen yarbaya yaşananları eksik raporladığı için kınama cezası verildi. Dünya ise kamuoyu Stanislav Petrov’un yaptıklarını fakat 1998’den sonra öğrenebildi.
Yaşanan olayların kamuoyuna yansımasının akabinde, Sovyet kumandana birtakım milletlerarası mükafatlar takdim edildi. 2004 yılında San Francisco’da faaliyet gösteren Association of World Citizens Kurumu, Petrov’a “Dünya Vatandaşı” mükafatını verdi ve bin dolarlık sembolik bir ödeme yaptı. Petrov ise kendisini hiçbir vakit kahraman olarak görmediğini söyleyerek, “Doğru vakitte, hakikat yerdeydim. Yalnızca vazifemi yaptım” dedi. Stanislav Petrov, 19 Mayıs 2017’de 77 yaşında hayatını kaybetti.